Vika belde drie keer, maar Tatjana nam niet op. ‘s Avonds kwam er een nieuw bericht: “Wat is er aan de hand? Waarom neem je niet op? Help je nou wel met het kamp of niet? Katja heeft het iedereen al verteld dat ze gaat.”
Tatjana haalde diep adem en typte het antwoord: “Deze maand – nee.”
De telefoon explodeerde met berichten: “Meen je dat?” “En wat moet ik tegen Katja zeggen?” “Ik dacht dat ik op je kon rekenen” “Je bent arrogant geworden. Je was vroeger anders.”
Het laatste bericht raakte haar hard. Geen woord van dank voor alle voorgaande keren. Geen greintje begrip. Alleen een beschuldiging.
Irina Pavlovna belde de volgende ochtend.
“Tatjana, wat denk je wel niet dat je doet?” De stem van haar moeder trilde van verontwaardiging. “Vika heeft gisteren de hele avond gehuild! Katjoesjka droomde zo van het kamp!”
“Mama, mijn bonussen zijn verlaagd,” antwoordde Tatjana kalm. “Ik kan nu niet meer helpen zoals vroeger.”
“Maar het is voor het kind!” Irina Pavlovna luisterde niet. “Kun je niet een beetje doorbijten? Je denkt je hele leven alleen maar aan jezelf!”
Vanbinnen brak er iets in Tatjana. “Haar hele leven alleen aan zichzelf denken”? Na al die jaren van constante hulp? Na al die stille overschrijvingen?
“Mama, laten we later praten,” Tatjana beëindigde het gesprek, zonder antwoord af te wachten.
De Tafel der Waarheid
Twee dagen later brak een andere belangrijke dag aan – de verjaardag van haar nicht Klavdija Michajlovna. Tatjana wilde niet gaan, maar weigeren zou een extra reden geven tot roddels.
De woonkamer van haar tante was gevuld met familieleden. De feesttafel kraakte onder de lekkernijen. Tatjana nam plaats in de verste hoek, in de hoop de aandacht te vermijden. Maar toen het tijd was voor de cadeaus, keerden alle ogen zich naar haar.
“En waar is jouw cadeau, Tanjatsjka?” vroeg Klavdija Michajlovna. “Meestal geef je zulke prachtige dingen!”
Tatjana pakte een klein doosje met zilveren oorbellen. Een bescheiden, maar mooi cadeau.
“Alleen dat?” snoof haar tante teleurgesteld. “En de vorige keer gaf je me een theeservies.”
In de kamer viel een ongemakkelijke stilte. Vika zat tegenover haar, demonstratief niet naar haar zus kijkend. Toen het tijd was voor thee, stelde Irina Pavlovna voor:
“Tanja, ga naar de winkel voor een taart. We hebben te weinig dessert.”
Alle blikken waren op Tatjana gericht, verwachtend dat ze zoals gewoonlijk zou instemmen. Verwachtend dat ze, zoals altijd, haar portemonnee zou pakken.
Tatjana ving de blik van haar nichtje op. Katja keek met een vreemde uitdrukking – een mengeling van afwachting en… hoop? Nee, berekening. Het meisje wist al dat haar tante nooit weigerde.
De stilte sleepte zich voort. Iedereen wachtte.
“Ik ga niet,” antwoordde Tatjana kalm, terwijl ze thee uit haar kopje dronk. “Als er een taart nodig is, kunnen we allemaal bijdragen.”
De familieleden keken elkaar aan. Niemand had zo’n wending verwacht. Vika snoof, alsof haar zus iets onfatsoenlijks had gezegd. Klavdija Michajlovna knipperde verward met haar ogen, niet wetend hoe ze moest reageren.
“Nou ja,” Irina Pavlovna kneep haar lippen samen. “Dan redden we het zonder taart.”
Het Einde van een Tijdperk
De avond sleepte zich voort in een vreemde, gespannen sfeer. Tatjana vertrok vroeg, onder het mom van hoofdpijn. In werkelijkheid barstte haar hoofd inderdaad, maar niet van fysieke pijn, maar van zware gedachten. Voor het eerst in haar leven weigerde Tatjana haar familie, en dat gevoel was tegelijkertijd beangstigend en… bevrijdend.
Twee weken later brak een andere belangrijke dag aan – de verjaardag van Irina Pavlovna. De laatste jaren was dit feest voor Tatjana een soort dienstritueel geworden: een vooraf gereserveerde tafel in een restaurant, een cadeau (meestal iets uit huishoudelijke apparatuur of sieraden), taart en champagne. Dit alles kwam onuitgesproken, maar onvermijdelijk op de schouders van de oudste dochter terecht.
Die ochtend belde Tatjana haar moeder.
“Gefeliciteerd, mama,” feliciteerde Tatjana warm.
“Dank je, dochter,” klonk de stem van Irina Pavlovna ingetogen. “Hoe laat kom je? Iedereen verzamelt zich om vier uur.”
“Ik ben er om vier uur,” bevestigde Tatjana en hing op.
Op de afgesproken tijd klom Tatjana naar de tweede verdieping van de vijf verdiepingen tellende flat, waar haar moeder woonde. Haar handen waren vrij – alleen een klein tasje over haar schouder en een bescheiden boeket chrysanten. Geen tassen met boodschappen, geen zware dozen met cadeaus.
De deur werd geopend door Vika, die haar zus met nauwelijks verhulde verbazing opnam.
“En waar is alles?” ontsnapte er aan de jongere zus.
“Wat – alles?” vroeg Tatjana onverstoorbaar, terwijl ze het boeket aanreikte.
“Nou… boodschappen, taart…” Vika hakkelde, durfde niet hardop te zeggen wat er in haar gedachten omging.
“Ik heb bloemen meegenomen,” Tatjana liep de flat in en trok haar schoenen uit in de hal.
In de woonkamer zaten de andere familieleden al. Oom Kostja – de broer van Irina Pavlovna, een corpulente man met een kalend hoofd – bezette de fauteuil bij het raam. Schoonzoon Viktor stond ongemakkelijk bij het balkon, knoopte aan zijn overhemd. Katja, Vika’s dertienjarige dochter, zat met haar telefoon in haar handen. Irina Pavlovna was druk in de keuken.
De tafel zag er ongewoon bescheiden uit: Olivier-salade, gesneden worst, brood, een paar augurken op een bord. Geen feestelijke taart, geen kenmerkende kip ‘à la française’ die Tatjana gewoonlijk in het restaurant bestelde, en zelfs geen fles champagne.
“Tatjana is er!” kondigde Vika aan, terwijl ze de kamer in kwam achter haar zus.
“Ben je alleen?” Irina Pavlovna keek uit de keuken en bekeek haar dochter van top tot teen.
“Ja, en wie verwachtte je dan?” Tatjana kuste haar moeder op de wang. “Gefeliciteerd, mam. Chrysanten, jouw favorieten.”
“Dank je,” Irina Pavlovna nam het boeket aan, maar in haar ogen was teleurstelling te lezen. “En… niets meer?”
Tatjana deed alsof ze de hint niet begreep.
“Ga aan tafel, alles is al klaar,” Irina Pavlovna zuchtte, terwijl ze de bloemen in een vaas zette.
Iedereen ging rond de tafel zitten. Vika opende haar tas en begon contant geld te tellen, fluisterend iets tegen haar man. Viktor haalde zijn schouders op, alsof hij zei: “En wat kan ik doen?”
“Ik dacht niet dat we zelf moesten bestellen,” zuchtte Irina Pavlovna theatraal, terwijl ze salade op de borden schepte. “Meestal regelde Tatjana alles.”
Tatjana smeerde rustig boter op haar brood en nam een hap, zonder te reageren op de doorzichtige hint.
“Misschien bestellen we pizza?” stelde Vika voor, terwijl ze naar haar zus keek. “Tanja, jij wat?”
“Geen slecht idee,” knikte Tatjana. “Wie bestelt?”
“Nou… jij bestelt meestal,” Vika schoof de telefoon naar haar zus.
“Deze keer jij,” Tatjana glimlachte en nam een slok water uit haar glas.
Er viel een ongemakkelijke stilte. Alle blikken waren op Tatjana gericht, alsof ze verwachtten dat ze elk moment zou opspringen, zich zou verontschuldigen en haar portemonnee zou pakken. Maar Tatjana bleef rustig haar salade eten en voerde een nietszeggend gesprek over het weer.
“Misschien leggen we geld bij elkaar?” stelde oom Kostja uiteindelijk voor, de gespannen stilte doorbrekend. “Duizend per persoon?”
“Ik heb maar vijfhonderd bij me,” bromde Viktor.
“En ik heb helemaal geen geld,” haalde Katja haar schouders op, zonder haar telefoon los te laten.
“Mijn pensioen komt over drie dagen,” zuchtte oom Kostja.
Vika legde zwijgend duizend roebel op tafel, demonstratief naar Tatjana kijkend.
“Hier,” Tatjana voegde rustig haar duizend toe. “Dat is genoeg voor een paar pizza’s.”
“Maar meestal betaalde jij alles,” hield Vika het niet uit. “Wat is er gebeurd?”
“Niets is er gebeurd,” haalde Tatjana haar schouders op. “Gewoon iedereen betaalt voor zichzelf, is dat niet gebruikelijk?”
“Maar het zijn toch mama’s verjaardag!” riep Vika verontwaardigd.
“Precies,” stemde Tatjana in. “Daarom zijn we hier allemaal om mama te feliciteren. Allemaal samen.”
Victor leek zelfs blij te zijn met deze wending. Hij pakte snel zijn telefoon en begon pizza te kiezen, voordat het conflict verder escaleerde.
De tijd kroop langzaam voorbij. Het gesprek kwam niet op gang. Irina Pavlovna wierp af en toe gekrenkte blikken op haar oudste dochter. Vika zenuwachtig klopte met haar voet onder tafel.
“En gaan we cadeaus geven?” vroeg Katja, toen de pizza op was.
“Natuurlijk,” Vika pakte een klein doosje uit haar tas. “Hier, mam, van ons, Katja en Viktor.”
Binnenin zat een goedkoop flesje parfum. Irina Pavlovna bedankte, maar het was duidelijk dat het cadeau niet aan de verwachtingen voldeed.
“Tanja, en van jou?” vroeg Katja, nieuwsgierig naar haar tante kijkend.
“Bloemen,” antwoordde Tatjana eenvoudig. “Mama’s favoriete chrysanten.”
“En dat is alles?” kon Vika zich niet inhouden.
“Ja,” knikte Tatjana. “Prachtige bloemen voor een prachtige vrouw.”
De kamer zonk in een beklemmende stilte. Tatjana dronk rustig haar thee op en keek op haar horloge.
“Ik moet gaan,” zei ze, terwijl ze van tafel opstond. “Morgen vroeg opstaan. Nogmaals gefeliciteerd, mama.”
Toen de deur achter Tatjana sloot, viel er een absolute stilte in de kamer. Irina Pavlovna keek verdwaasd naar de chrysanten in de vaas. Vika tikte zenuwachtig met haar vingers op tafel. Viktor zuchtte stiekem van opluchting. Katja liet haar telefoon los en keek verbaasd naar de volwassenen.
“En wat is er met tante Tanja gebeurd?” vroeg het meisje. “Waarom is iedereen zo raar?”
“Tante Tanja is veranderd,” siste Vika. “Vroeger was ze een normaal mens, en nu… ze is arrogant geworden.”
“Volgens mij is ze gewoon gestopt iedereen te sponsoren,” wierp Viktor onverwacht in. “En terecht.”
“Wat?!” Vika draaide zich verontwaardigd naar haar man om.
“Wat dan?” haalde Viktor zijn schouders op. “Hoe lang kunnen we haar blijven uitbuiten? Ze heeft haar eigen leven, haar eigen uitgaven.”
“Aan wiens kant sta jij eigenlijk?” Vika verhief haar stem.
“Aan de kant van het gezond verstand,” Viktor keek zijn vrouw voor het eerst in lange tijd recht in de ogen. “We zijn allemaal volwassen mensen. Genoeg wachten tot iemand onze problemen oplost.”
In het appartement leek het alsof de elektriciteit uitviel. Zo’n stilte viel, dat het tikken van de oude wandklok hoorbaar was. Maar het lag niet aan de elektriciteit – de onuitgesproken verwachtingen doofden, de onzichtbare patronen waarlangs de familie jarenlang had bestaan, stortten in.
Tatjana liep door de avondstad, de koele lentelucht inademend. Een vreemd gevoel van vrijheid vulde haar borst. Niet dat ze was gestopt met van haar familie te houden – nee, de liefde bleef. Maar de ketenen van stilzwijgende verplichtingen, de onzichtbare draden van schuld en plicht die haar jarenlang hadden omwikkeld – die waren verdwenen.
“Liefhebben betekent niet alles betalen,” dacht Tatjana, terwijl ze de kraag van haar jas opklapte tegen de koele wind. Ergens diep vanbinnen gloeide de hoop dat de familie ooit zou begrijpen: ware relaties zijn gebouwd op gelijkheid en wederzijds respect, niet op financiële afhankelijkheid.
En voor nu – zou ze haar eigen leven leiden. Voor het eerst in vele jaren.
Lees verder door hieronder op de knop (VOLGENDE 》) te klikken !
