— Jouw ex heeft toch die kamer voor het kind achtergelaten — die verkopen we, — zei de man, die zo geld vond voor een cadeau voor zijn moeder.

— Dat is niet waar!

— Jawel, Maksim. Anders zou je nooit hebben voorgesteld om zijn erfenis te verkopen.

Daarna belde hij niet meer.

Een maand later diende Anna de scheidingspapieren in. En twee weken daarna ontmoette ze Andrej.

Hij woonde in het appartement ernaast, werkte als programmeur en voedde zijn achtjarige zoon alleen op na het overlijden van zijn vrouw. Ze leerden elkaar op een heel gewone manier kennen — Misja was ziek geworden en Anna moest dringend naar de apotheek. Andrej bood aan bij de jongen te blijven.

— Ik ben het gewend, — zei hij eenvoudig. — Ik heb er zelf ook zo’n druktemaker.

Zijn zoon Danila bleek een rustige, belezen jongen. Hij en Misja raakten snel bevriend, maakten samen hun huiswerk en speelden computerspelletjes.

— Mam, — zei Misja op een dag, — oom Andrej vraagt niet waarom ik geen papa heb.

— En oom Maksim dan? Vroeg die dat?

— Nee, hij vroeg het niet, maar ik zag dat het hem ongemakkelijk maakte. En oom Andrej zegt dat gezinnen verschillend kunnen zijn, en dat dat normaal is.

Anna zat in de kleine keuken, dronk thee en dacht na over hoe vreemd het leven soms verloopt. Een half jaar geleden was ze een getrouwde vrouw, woonde ze in een groot appartement en droomde ze van stabiliteit. Nu had ze een piepklein kamertje in een provinciestad, werk in de plaatselijke bibliotheek en… rust.

Buiten ruiste het loof van de berken, Misja las in de kamer ernaast hardop een sprookje over Cipollino voor aan Danilka. Andrej had beloofd ’s avonds langs te komen; hij wilde een gezamenlijke trip naar de datsja van zijn ouders bespreken.

— Mam, — Misja stak zijn hoofd om de deur, — gaan we nooit meer terug naar oma Sjima?

— Nee, lieverd. We gaan niet meer terug.

— Gelukkig maar, — zei de jongen ernstig. — Ze is gemeen. En oom Maksim werd ook gemeen toen we bij haar woonden.

Anna sloeg haar armen om haar zoon heen.

— Weet je, Misjenka, soms veranderen mensen niet ten goede als ze naast iemand staan die hen slecht beïnvloedt. Dat betekent niet dat oom Maksim slecht is. Hij koos er gewoon voor te leven zoals het zijn moeder uitkwam, en niet zoals het voor iedereen eerlijk zou zijn.

— En oom Andrej?

— Oom Andrej… hij is anders.

En dat was waar. Andrej probeerde Misja niet te vervangen zijn vader te zijn, eiste geen dankbaarheid omdat hij een vrouw met een kind accepteerde. Hij was er gewoon — betrouwbaar, rustig, begripvol.

’s Avonds, toen de jongens sliepen, zaten ze samen op het kleine balkon, dronken thee en praatten over werk, over de kinderen, over plannen.

— Anna, — zei Andrej ineens, — heb je er geen spijt van dat je bent weggegaan?

Ze keek hem aan, daarna naar de ramen van haar nieuwe woning, waar achter dunne gordijnen een zacht licht brandde.

— Weet je, ik heb er lang over nagedacht. En ik besefte: spijt kun je alleen hebben van de tijd die je aan illusies hebt verspild. Van het feit dat ik dacht dat je een gezin kon opbouwen zonder rekening te houden met de belangen van een kind. Maar ik heb geen spijt dat ik ben weggegaan. Misja is rustiger geworden, zelfverzekerder. En ik… ik kan weer vrij ademen.

— En de liefde dan? — vroeg Andrej zacht.

Anna zweeg even en luisterde naar de nachtelijke geluiden buiten.

— Liefde kan verschillend zijn. En als ze eist dat je het dierbaarste opoffert, dan is het geen liefde.

Andrej knikte.

— Mijn vrouw zei altijd: echte liefde is wanneer iemand je accepteert met alles wat jou dierbaar is. Zonder je te dwingen te kiezen tussen hem en je naasten.

— Ze was een wijze vrouw.

— Ja. En ik denk dat ze blij zou zijn dat Danila opgroeit in een gezin waar hij wordt aanvaard en geliefd zoals hij is.

Anna nam zijn hand in de hare.

— En ik ben blij dat mijn Misja eindelijk gewoon kind kan zijn, zonder zich te hoeven verantwoorden voor zijn bestaan.

Ergens ver weg, in de grote stad, zat Maksim vast naast zijn moeder en bespraken ze wat voor een ondankbare schoondochter hij had getroffen. Misschien hadden ze die datsja zelfs gekocht — met een lening of geld van familie.

Maar hier, in dit kleine flatje dat rook naar kamillethee en kinderboeken, was hun eigen, echte leven. Zonder grote woorden over familieplicht, zonder offers en verwijten. Gewoon een leven, waarin iedereen het recht had zichzelf te zijn.

— Mam, — klonk Misja’s slaperige stem uit de kamer, — laat oom Andrej ons morgen zijn konijntjes zien?

— Natuurlijk, lieverd. Slaap maar.

Anna glimlachte. Konijntjes, de datsja, gezamenlijke diners, hulp bij het huiswerk — alles waar ze van had gedroomd bij het stichten van een nieuw gezin. Alleen gebeurde het niet daar waar ze het had verwacht, en niet met de man die ze eerst had gekozen.

Maar het gebeurde. En dat was het belangrijkste.