— Ik ben het zat dat jouw moeder mijn rekening plundert! Ik werk, en zij geeft alles uit aan haar “medicijnen”! Genoeg is genoeg!

— Maar dat is mam…

— Als jij begrijpt dat “mam” niet betekent “alles mag”, dán praten we verder.

Ze wendde zich af. Sergej bleef nog even staan, pakte toen zijn tas en ging weg. Hij sloeg de deur niet eens dicht. Hij ging gewoon — alsof hij oploste in het donker.

De winter ging voorbij. Jelena raakte gewend aan haar werk: ze kreeg meer klanten en begon ook op locatie bij te verdienen. De kinderen pasten zich aan het nieuwe leven aan. Maksim werd rustiger, Katja zelfstandiger.

’s Avonds keken ze met z’n drieën oude films, aten pasta met stoofvlees en lachten om de domme verhaallijnen. En alles voelde op de een of andere manier echt, zonder spanning.

Soms betrapte Jelena zichzelf op de gedachte: “Ik ben niet alleen. Ik ben gewoon met degenen die me echt dierbaar zijn.”

In het voorjaar belde Sergej weer. Zijn stem schor en vermoeid:

— Lena, hoi. Mam ligt in het ziekenhuis. Ze zegt dat ze je wil zien.

Ze verstijfde.

— Waarvoor?

— Ze zegt dat ze haar excuses wil aanbieden.

— Waar ligt ze?

— In het stadsziekenhuis, afdeling zes.

Jelena zat lange tijd op de rand van het bed. Toen stond ze op, kleedde zich aan en vertrok.

In de kamer rook het naar medicijnen en iets zuurs. Valentina Semjonovna lag bleek en mager, haar ogen zonder de vroegere felheid.

— Je bent gekomen, — fluisterde ze. — Ik had het niet verwacht.

Jelena kwam dichterbij.

— Sergej zei dat u wilde praten.

— Ja… — de oude vrouw keek naar het plafond. — Misschien had jij gelijk. Dat geld… ik had het niet zo moeten doen. Ik dacht dat je het niet zou merken.

— Maar ik merkte het wel.

— Ik wilde gereedschap voor Sergej kopen. Hij droomde er al lang van. Ik dacht dat het een verrassing zou zijn. Maar het liep… zoals altijd.

Jelena wist niet of ze het moest geloven.

— Toch had u niet mogen pakken zonder te vragen.

— Dat weet ik. Vergeef me.

Voor het eerst hoorde ze dat woord van haar schoonmoeder. Zonder drama, zonder tranen. Gewoon — zacht.

— Teruggeven kan ik het niet, — voegde ze eraan toe. — Maar als je wilt… zeg tegen Sergej dat hij het je teruggeeft. Hij heeft geld, hij spaart.

Jelena schudde haar hoofd.

— Hoeft niet. Ik heb al genoeg gegeven — geld én zenuwen.

Ze stond op.

— Ik wens u gezondheid, Valentina Semjonovna.

— Lena… — de oude vrouw hield haar hand vast. — Je bent misschien sterk, maar… leef niet met wrok. Het vreet je op als roest.

Jelena trok haar hand los, maar iets stak in haar borst.

Buiten was het warm, de sneeuw was gesmolten, het rook naar natte aarde. Jelena liep over het trottoir en dacht: “De oude heeft gelijk. Wrok is als roest — langzaam maar zeker vreet het alles van binnen weg.”

Een week later kwam Sergej weer. Dit keer — zonder bloemen, zonder tasjes.

— Mam is overleden, — zei hij zacht.

Jelena zweeg. Er kwamen geen woorden.

— Ik wilde zeggen… ze dacht aan jou. Ze vroeg om vergiffenis.

Ze zuchtte.

— Ik heb haar al vergeven.

Sergej knikte.

— Lena, ik weet dat het laat is, maar… als het mag… ik zou af en toe de kinderen willen zien.

— Jij bent hun vader, — zei ze. — Ik verbied het niet. Maar blijf niet te lang.

Hij keek naar haar: moe, rustig, maar vastberaden. En hij begreep dat er niets meer terug te draaien viel.

— Je bent veranderd, — fluisterde hij.

— Nee, — antwoordde ze. — Ik ben gewoon gestopt met verdragen.

Een maand later zat Jelena in de keuken, dronk thee en keek hoe Katja huiswerk maakte en Maksim iets bouwde van zijn constructiespeelgoed. Op de vensterbank bloeide een ficus — voor het eerst in twee jaar.

Het appartement voelde eindelijk echt gezellig. Zonder scènes, zonder verwijten.

Soms dacht ze ’s avonds aan Sergej — niet met haat, maar als iets dat ooit deel uitmaakte van haar leven, maar nu voorbij was. Als een oude sleutel van een deur die niet meer open gaat.

Het eindigde niet toen de schoonmoeder vertrok. En ook niet toen haar man zijn koffer pakte. Het eindigde toen Jelena één simpele waarheid begreep: liefde is geen pincode die je kunt ontfutselen en gebruiken totdat de kaart geblokkeerd wordt. Liefde is vertrouwen. En als dat zonder toestemming wordt opgenomen, raakt de rekening leeg.

En ze was niet langer van plan die opnieuw aan te vullen met andermans handen.